عوامل مؤثر بر شور و نشاط دانش آموزان
زنجیره عوامل مؤثر بر شادابی نسل دانش پزوه
– خانواده
خانواده اولین نهادی است که انسان در آن رشد می کند و تأثیر مستقیم بر اعمال و رفتارها و نگرش ها و طرز تلقی های فرزندان دارد. برخی خانواده ها عموماً دنیا را مکانی قابل اعتماد، منظم، پیش بینی پذیر، قابل مهار می بینند. آن ها خود را با کفایت می شمارند، سایر خانواده ها اطراف خود را محیطی خطرناک، نااستوار و متزل، غیرقابل پیش بینی می انگارند که خطر بالقوه در آن وجود دارد. بنابراین دیدگاه خانواده و رفتار اعضای خانواده بر کودکان تأثیر فراوان دارد.
– مدرسه شاد و با روح
مدرسه موقعیتی فراهم می کند تا دانش آموزان بتوانند فارغ از دغدغه های بزرگ سالانه، زندگی را بازی و تمرین کنند و کم کم آماده شوند تا در زمین واقعی زندگی به اجرا درآورند.
الف) شاداب سازی ظاهری مدرسه
محیط ظاهری و فیزیکی شاد بر شادابی و شادمانی افراد تأثیر دارد. این بخش شامل:
۱- فضاسازی و زیباسازی حیاط مدرسه: دیوارهای تزیین شده با نقاشی های زیبا، سطح زمین مناسب، کاشت درخت و فضای سبز، قرار دادن نیمکت های رنگی، زیبا، تابلوی زیبا در سردر مدرسه، مناسب بودن اندازه محیط مدرسه.
۲- زیباسازی ساختمان مدارس: رنگ آمیزی در و پنجره و ساختمان، نصب پرده های زیبا، زیباسازی راهروها، کلاس ها و قرار دادن گلدان های گل های طبیعی و مصنوعی در راهروها، مناسب بودن اندازه کلاس ها و…
۳– زیباسازی و تمیز بودن نمازخانه، کتابخانه و کارگاه: استفاده از خوش بو کننده ها، قفسه های زیبا، مناسب بودن محیط کتابخانه، نمازخانه و کارگاه.
۴- پوشش های ظاهری معلم ها، مدیر و کارکنان، دانش آموزان: استفاده از روپوش های شاد برای دانش آموزان و همچنین پوشش مرتب و استفاده از رنگ های شاد و روشن برای کارکنان مدرسه.
۵- رعایت بهداشت: تمیز بودن محیط مدرسه، کلاس ها، بهداشت فردی، اجتماعی، دانش آموزان
ب) معلم شاد و با روحیه:
معلم آهنگ و فضا و جو کلاس درس را تنظیم می کند، چنانچه قرار باشد که روح دانش آموزان پرورش و رشد یابد، باید این روند از روح معلم آغاز گردد. حال اگر روح معلم افسرده و ناتوان باشد شانس ناچیزی برای تقویت و مراقبت از روح دانش آموزان بوجود خواهد آمد. معلم با انواع روش های تدریس آشنا باشد. اطلاعاتش به روز باشد، معلم باید بداند که دانش آموزان دارای تفاوت های فردی هستند و نیز باید با روش های تشویق وتنبیه آگاهی لازم داشته باشد و پر روحیه و باانگیزه باشد.
ج) جو مدرسه:
جو مدرسه متکی بر نگرش و رویکرد افراد به مسائل، موضوعات، اشیاء و امکانات است، تعیین کننده فرایند آموزش درون مدرسه ای است. جو مدرسه می تواند بر اساس وفاداری و همدلی سازمان دهی شود یا افراد را در دو سوی یک دیوار بلند ناامنی و بی اعتمادی قرار دهد. داشتن فرصت های برابر، خودی محسوب شدن، پذیرفته شدن و تمایل به همکاری چند جانبه، از جمله مؤلفه های جو مدرسه می باشد
مطالعات حکایت از این دارند که پس از والدین مدیر و معلم مهمترین نقش دانش آموز رادر شکل گیری احساسی که بچه به نقش خود دارد، ایفا می کنند.
1- تأسیس بانک جایزه و تشویق دانش آموزان با ارائه کارت امتیاز
2- برپایی جشن های شادی و مسابقات مختلف
3- تقویت و توسعه بازدیدهای علمی و تفریحی
4- تشکیل نمایشگاه های متعدد با مشارکت دانش آموزان از دست سازهای کارهای تحقیقی امور آموزشی و پرورشی
5- ورزش صبحگاهی به صورت دسته جمعی قبل از شروع کلاس
6- دعوت از دانش آموزان موفق مدرسه جهت صحبت سرصف
7- تشویق و تقدیر از فعالیتهای کوچک و کم ارزش از نظر دیگران
8- زیبا و جذاب کردن محیط مدرسه و استفاده از رنگ های شادی آور در کلاس ها- سالن ها- دیوارهای حیاط
9- توجه به رعایت بهداشت فردی دانش آموزان
10- مشارکت مؤثر اولیای دانش آموزان در انجام امور مدرسه
11- پرهیز از ایجاد تنش در مدرسه
12- پرهیز از تنبیه- توهین، سرزنش، تحقیر در مدرسه
13- اجرای روش های تدریس فعال با محوریت کلاسی بانشاط
14- نصب عکس دانش آموزان ممتاز در تابلوی اعلانات
15- توجه خاص به زنگ تفریح
16- نمایش فیلم و اسلاید در مدرسه
17- تقویت فعالیت های هنری در مدرسه: گروه تئاتر- گروه سرود
- حضور فعال آموزگاران با نشاط همراه با ظاهری مناسب و آراسته
19- پرهیز از بی انضباطی و بی عدالتی در مدرسه
20- تقویت امید به آینده در دانش آموزان
21- بررسی عوامل مؤثر در افت تحصیلی و ترک تحصیل دانش آموزان
22- تقویت احترام متقابل بین دانش آموزان و دیگر کارکنان مدرسه
23- تهیه کارت تبریک به مناسبت تولد هر یک از دانش آموزان و حتی آموزگاران
24- توزیع شیرینی به مناسبت های مختلف از جمله جشن ها و میلاد ائمه بین دانش آموزان
گام اول : معلم شاد و با روحیه
معلم آهنگ و فضا و جو کلاس درس را تنظیم و برقرار می سازد . چنانچه قرار باشد که روح دانش آموز پرورش و رشد یابد باید این روند از روح معلم آغاز گردد. حال چنانچه روح معلم افسرده و ناتوان باشد ،شانس ناچیزی برای تقویت و مراقبت از روح دانش آموزان وجود خواهد داشت .معلمانی که حضور توانمند خود را هر روز در کلاس درس نمی توانند ارائه نمایند ،آنان از لحاظ انتقال فکر با دانش آموزان هماهنگ نیستند و جهت پا سخگویی به نیازهای دانش آموزان آمادگی ندارند.هر معلم باید با توجه به هر گونه نقص در درک و دریافت دانش آموز نه بعنوان نقصی در تدریس خود توجه نماید و تلاشی کند تا در خود توانایی کشف روشهای جدید را به وجود آورد.معلم باید این امکان را داشته باشد تا بهترین روش ممکنه را انتخاب کند.توانایی در کشف روشهای جدید،عدم وابستگی کورکورانه به یک روش و رد کردن سایر روشها را ،مدنظر قرار دهد.اگردانش آموزان آگاه شوند که چه باید بخوانند ؟چرا باید بخوانند؟این درسی که میخوانند چه منفعتی در آینده نزدیک و آینده دور برای آنها دارد؟مورد کاربرد این درس در جامعه کجاست؟وچگونه مورد استفاده واقع می شود؟اهداف برای شان روشن میگردد.باکسب این اطلاعات است که دانش آموز رغبت پیدا می نما ید و درس برای او جالب و دلپذیر می شود.هردرسی در میان درسها از اهمیت ویژه ای برخوردار است و اگر شاگرد به ارزش آن درس آگاه گرددآن درس برایش معنی دارتر می شود.
نکته مهم در رابطه بین معلم و مربی:
در این قضیه، یک شرط اساسی وجود دارد، پیش از آنکه به بیان این شرط بپردازیم باید توجه داشت که اصولاً همه معلمان در فرصتهایی به دانش آموزان خود پندواندرز داده وآنان را به رعایت اصول انسانی دعوت می کنند متاسفانه نوع این راهنمایی ها نتیجه بخش نبوده است فقط عده ای محدود در این کار موفق بوده اند که زبان کردارشان با گفتارشان یکنواخت بوده است یعنی آنچه را که گفته اند در رفتارشان تجسم پیدا کرده است .از این رو یکی از اساسی ترین شرایط معلمی مطابقت گفتار و کردار است. دانش آموز وقتی ببیند که معلم از نظر رفتار و کردار دارای وحدت و همبستگی است خود به خود تحت تاثیر او قرار گرفته به اصول انسانی راهنمایی خواهد شد. معلمان اگر بخواهند سخنانشان در دلهای دانش آموزان اثر گذارد باید خود به آن گفتار عمل نماید در غیر اینصورت کمترین تاثیری در دانش آموزان نخواهد گذاشت.
در چند دهه ي اخير، مقوله ي ورزش و تربيت بدني و نقش آن در تندرستي و شادابي، يکي از مباحثي بوده که مورد توجه صاحب نظران علوم ورزشي قرار داشته و تحقيقات متعددي در اين زمينه صورت گرفته است. نتايج به دست آمده دال بر اين موضوع است که ورزش و فعاليت هاي منظم بدني و سازمان يافته، عامل مؤثري در توسعه سلامتي و نشاط و شادابي تمام اقشار جامعه است و شادابي و نشاط دانش آموزان و نوجوانان که قشر عظيمي از جامعه را تشکيل مي دهند، تضمين کننده ي سلامت روحي و رواني جامعه ي آينده است. دست يابي به اين مهم در سايه ي درس تربيت بدني واجراي فعاليت هاي منظم ورزشي در مدارس و آموزشگاه ها ممکن مي شود و ورزش صبحگاهي نيز مي تواند به عنوان يکي از فعاليت هاي سازمان يافته که بي نياز از امکانات پيشرفته و فضاي ورزشي مجهز است، اجرا شود. ورزش صبحگاهي از نظر مدت زمان اجرايي ، وقت چنداني نمي گيرد، بنابراين مي تواند در برنامه ي روزانه ي مدارس ، بدون اين که خللي در روند کلي کار مدارس ايجاد کند، جاي گيرد. با توجه به اين که تحقيقات صورت گرفته در اين زمينه بسيار کم است تحقيق در اين زمينه ضرورت دارد.
ا توجه به تحقیقات انجام شده در این زمینه ورزش صبحگاهی بیشتر روی عوامل روحی و روانی تأثیر دارد. نتایجی که از این تحقیق به دست آمده ، بیانگر این واقعیت است که با سازمان‌دهی مناسب ورزش صبحگاهی در مدارس، می توان دانش آموزان را با روحیه‌ای مناسب سرکلاس فرستاد و آنها را حتی برای لحظات بعد از کلاس، از نظر روحی و روانی تقویت کرد.
علاوه بر آن، ورزش صبحگاهی با حرکات نرمشی به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در هر روز می تواند، کم هزینه‌ترین و مؤثرترین روش برای افزایش روحیه کارایی دانش آموزان در هر مقطع باشد. بنابراین می‌توان گفت که ورزش صبحگاهی تأثیر مثبتی بر عوامل روحی و روانی دارد و می‌تواند بر انگیزه ی تحصیلی دانش آموزان نیز اثر گذار باشد.
آهنگی که برای ورزش صبحگاهی باید انتخاب شود، موزیکی شاد و باانرژی است. ورزش صبحگاهی مدارس با ضرب‌آهنگ زورخانه‌ای باعث میشود تا غرور ملی دانش‌آموزان شکوفا شود.
تناوب تمرینات حداقل ۵ روز در هفته
شدت تمرینات باید طوری باشد که بچه‌ها به نفس نفس بیفتند. منظور از نفس نفس به این معناست که تعداد ضربان قلب شما حداقل به ۶۰ درصد بیشترین تعداد ضربان قلب را افزایش دهد.
مدت زمان اجرای تمرینات باید حداقل ۱۰ دقیقه باشد تا ورزش صبحگاهی برای بدن مفید واقع شود.
کاهش افسردگی دانش آموزان
تقویت احساسات دانش آموزان
تقویت صداقت دانش آموزان
ایجاد آرامش در دانش آموزان
کاهش فشارهای روانی
ایجاد نشاط و شادابی
ایجاد روابط اجتماعی
پیشرفت درسی
علاقمندی به درس های دیگر
افزایش سرعت یادگیری
افزایش نکته سنجی دانش آموازن
برقراری ارتباط نزدیک‌تر بین معلم و دانش آموز
افزایش مهارت های درسی و غیردرسی
مطمئناً استرس و اضطراب در کودکان بسیار جدی تر و خطرناک تر از بزرگسالان خواهد بود. زیرا کودکان به اقتضای سن خویش توانایی و مهارت مقابله با این پدیده و غلبه بر آن را ندارند. در واقع استرس نوعی پاسخ به تغییرات عاطفی یا فیزیکی ایجاد شده در محیط و شرایط زندگی کودک است که می تواند با توجه به سن، موقعیت زندگی و شخصیت کودک به گونه های مختلف بروز پیدا کند.
عوامل به وجود آورنده استرس در کودکان به دو دسته عوامل داخلی نظر دارو، حساسیت به سر و صدا، تغییر درجه حرارت بدن، خستگی و عوامل خارجی مانند جدایی والدین، تغییر مکان زندگی یا مدرسه، خشونت، توقعات بیش از حد دیگران، ترس از دکتر ،تقسیم بندی می شوند.
بعضی اوقات عوامل استرس زا در زندگی کودک بسیار ساده و البته تأثیرگذار هستند به گونه ای که معمولاً توجه والدین را برنمی انگیزانند. به عنوان مثال گاهی حتی جدایی طولانی مدت از یک فرد عزیز مثل پدربزرگ، مادربزرگ و معلم می تواند منشأ اصلی اضطراب کودک باشد. پژوهشگران رفتار کودک در مقابله با این پدیده را به ۴ مرحله تقسیم بندی می کنند:
۱) زنگ خطر و عکس العمل فیزیکی
۲) ارزیابی موقعیت و تلاش برای درک شرایط موجود
۳) جستجو برای پیدا کردن روش های مناسب برای انطباق پیدا کردن با شرایط موجود یا تحمل وضع پیش آمده
۴) به کار بستن یک یا چند روش برای غلبه بر وضع موجود.
گریه کردن، عرق کردن کف دست، رفتارهای تهاجمی، سردرد، شکم درد، رفتارهای بعدی(کشیدن مو، دندان قروچه کردن، جویدن ناخن)، شب اداری، بهانه جویی، گریه کردن بی مورد، از دست دادن اشتها و راندمان پایین درسی از جمله مهم ترین عوارض ناشی از استرس هستند. اما از آن جایی که کودکان نسبت به علائم این پدیده و تغییرات حاصل از آن آگاهی ندارند، نمی توانند به درستی والدین خود را نسبت به شرایط و وضعیت خویش مطلع کنند. علاوه بر نقش کودک در بهبود شرایط موجود، والدین و معلمین نیز می توانند تأثیر مهمی در فرآیند حل این مشکل داشته باشند.
سعی کنید به کودک کمک کنید بر اعتماد به نفس پایین خود و در نتیجه ترس و اضطراب از برخورد با دیگران و محیط خارج از خانه فائق آید. از این رو موقعیت هایی فراهم کنید که کودک بتواند در آنها شرکت کند و موفق بشود. (مثلاً بازی های ساده ای که کودک بتواند در آنها برنده بشود.)
به کودک خود فرصت انتخاب و کنترل زندگی خویش را بدهید. تحقیقات روانشناسان نشان می دهد که مسئولیت دادن و محول کردن وظیفه به کودک می تواند به او در مقابله با شرایط سخت و بحرانی (از جمله شرایط استرس زا) کمک کند.
برنامه های تلویزیونی را که کودک می بیند، کنترل کنید. دیدن صحنه های خشونت بار و ترسناک می تواند به ایجاد حالت استرس در کودک کمک کند.
راه حل ها و مهارت های عملی مقابله با استرس را به فرزند خود بیاموزید. مثلاً به او یاد بدهید، هر گاه دچار احساس استرس شدید می شود چند بار نفس عمیق بکشد، چشمانش را برای چند لحظه ببندد و به چیزهای خوب و دوست داشتنی فکر کند.
فرزند خود را به ورزش کردن تشویق کنید.
ساعت زمان” در پایان تکالیف روزانه، این هدف را در ذهن دانش آموز ترسیم می کند و به صورت غیر مستقیم به او گوشزد می کند که حتی در ساعات خارج از مدرسه و در منزل هم، معلمش او را رصد کرده و تحت کنترل دارد. با این که سالیان سال است درباب اهمیت برنامه ریزی برای استفاده بهینه از زمان به دانش آموزان توصیه هایی می شود و این مساله مورد تاکید است، اما آنچنان که باید و شاید این موضوع نتوانسته به اهداف اساسی خود دست یابد. به نظر می رسد در این راستا، اموزش های کاربردی تر مغفول مانده و صرفا به توصیه ها و تاکیدها بسنده شده است.
طبیعی است تا زمانی که دانش آموز اهمیت واقعی و ملموس برنامه ریزی را درک نکرده است، امکان رسیدن به شرایط استاندارد در این عرصه بسیار کم خواهد بود. صرف تاکید بر تئوریهایی در این باره قطعا کافی نیست و ضرورت دارد دانش آموز به صورت ملموس جذابیت ها و اهمیت مدیریت زمان را درک کرده و جذابیت ها و خاصیت های مدیریت زمان در او نهادینه و درونی شود. در راستای آموزش مفاهیمی همچون نظم، خداشناسی و دیگر مسائل دینی و تربیتی، آموزش مفهوم مدیریت زمان در سنین ابتدایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مدیریت زمان به او می آموزد که در تقسیم بندی اوقات خود در منزل و در خارج از منزل، باید تدابیری بیندیشید تا بتواند بر هر مشکل احتمالی غلبه کرده و مسیر درست را پیدا کند. به همین دلیل ترسیم ساعت زمان” در پایان تکالیف روزانه، این هدف را در ذهن دانش آموز ترسیم می کند و به صورت غیر مستقیم به او گوشزد می کند که حتی در ساعات خارج از مدرسه و در منزل هم، معلمش او را رصد کرده و تحت کنترل دارد. او باید از همان ساعت ورود به منزل تا هنگام خواب، زمان خود را مدیریت کند و به صورت بهینه از آن استفاده کند. زیرا بر اساس طرح مدیریت زمان، او باید روز بعد، پاسخگو باشد. و البته خودش نیز با دیدن ثمرات مثبت مدیریت زمانش و تشویق شدن، احساس خوبی به مدیریت زمان خود خواهد داشت. این همان مرحله مهم در نهادینه شدن یک رفتار یا فرهنگ جدید است که روی خانواده هم تاثیر مثبت خواهد گذاشت.
شاید از نظر شما این گونه کار کردن عجیب به نظر برسد اما محققان دریافته‌اند که با استفاده از این روش می‌توان به ذهن خسته استراحت داده و در عین حال قادر به کاهش زمان های تلف شده باشیم.
شما می توانید با استفاده از تکنینک پومودورو، تمرکز خود را در فعالیت های روزانه افزایش دهید. این تکنیک به شما کمک می کند که بدون توجه به عوامل بیرونی، روی فعالیت های خود متمرکز شده و در فاصله های زمانی اندک، کارهای بیشتری را انجام دهید.
این تکنیک مدیریت زمان توسط فرانچسکو چریلو ایتالیایی ابداع گردید. طبق این روش، بهترین تایم برای کار کردن 25 دقیقه است. فرد بعد از مدت 25 دقیقه باید برای مدت کوتاهی مثلا بین 3 تا 5 دقیقه استراحت کند. در این روش هر بازه زمانی 25 دقیقه ای، یک پومودورو نامیده می شود. شما باید بعد از هر 4 پومودورو، یک استراحت طولانی تر 15 تا 20 دقیقه ای نمایید.
در نگاه اول ممکن است این تکنیک از نظر شما کمی عجیب به نطر برسد اما محققان دریافته اند که با استفاده از این روش، امکان استراحت دادن به ذهن خسته وجود دارد و در عین حال زمان های تلف شده، کاهش پیدا می کنند.
دانش‌آموزان موفق می‌دانند چطور موفق شوند؛ زیرا مطالعه اولویت اصلی آنهاست. البته که باید زمانی را به دوستان، خانواده، فعالیتهای فوق‌برنامه و حتی تفریحات فردی اختصاص دهید؛ اما به هیچ وجه نباید در مورد زمانی که برای مطالعه سپری می‌کنید، سهل‌انگاری کنید. اگر امتحان سخت و مهمی در پیش دارید و احساس می‌کنید برای آن آماده نیستید، آن وقت احتمالا بهتر باشد به مهمانی بزرگی که دو روز قبل از امتحان‌تان برگزار میشود، نروید. اگر واقعا در درس زبان عقب هستید، شاید لازم باشد در مدت باقی‌مانده، بی‌خیال تماشای قسمت جدید سریال محبوب‌تان شوید. این امر به آن معنا نیست که نمی‌توانید کارهایی را که دوست دارید انجام دهید؛ بلکه باید تشخیص بدهید چه موقع مطالعه اولویت اصلی‌تان باشد.
با این حال، نمی‌شود چون درس دارید، بی‌خیال هر چیزی در دنیا شوید. اگر دوست یا عضوی از خانواده‌‌تان در بحران افتاده است، نمی‌توانید به بهانه‌ی اینکه درس دارید، کمکش نکنید.
عادت مدیریت زمان را در خودتان پرورش دهید و یاد بگیرید چطور در مواقع وم سر وقت برسید. در واقع، باید برنامه‌‌ریزی کنید تا همیشه و در هرجا، زودتر از موعد مقرر حاضر باشید تا وقت کافی برای مستقر شدن، تمرکز پیدا کردن و آمادگی برای یادگیری داشته باشید. وقت‌شناس بودن باعث میشود علاقه‌ی معلم‌تان به شما بیشتر شود و احساس کند به او احترام می‌گذارید. اگر می‌خواهید دانش‌آموز موفقی باشید باید در مواقع امتحان یا در قرارهای مطالعه با دوستان‌تان وقت‌شناس باشید.
مرد خردمندی می‌گفت: حاضر شدن نیمی از نبرد است.» اگر نمی‌توانید متعهد شوید که سر وقت جایی حاضر باشید، آن موقع در یادگیری هم ناموفق خواهید بود.
درباره این سایت